”...człowiek, zdobywając coraz więcej wolności
Erich Fromm
W sensie wyzwalania się z pierwotnej tożsamości
Z naturą i wyodrębniając się jako jednostka staje
Wobec konieczności wyboru: albo zespoli się ze
Światem w spontanicznym akcie miłości i twórczej
pracy, albo będzie szukał bezpieczeństwa w takiej
więzi ze światem, która oznacza utratę wolności
i dezintegrację osobowości własnej.
Pierwotnym ograniczeniem człowieka jest jego odzwierzęca natura: ciało i instynkty. Jako jedyne zwierzę człowiek zyskał świadomość własnej śmiertelności i zdolności do abstrakcyjnego myślenia. Świadomość śmierci wywołuje strach i samotność, co z kolei rodzi pragnienie zjednoczenia z innymi ludźmi. Dążenie do bycia z innymi rodzi drugie zniewolenie: społeczne. Funkcjonując w społeczeństwie, człowiek podporządkowuje się jego działaniom i celom. Z czasem ograniczenia nakładane przez społeczeństwo tłumią poczucie własnej tożsamości i odrębności. Dawne zakazy i nakazy, celowe w momencie powstania, siła tradycji funkcjonują, mimo, że przyczyna ich powstania wygasła.
Snując egzystencjalną refleksję o losie człowieka, można by uwić niekończącą się nić ludzkich myśli. W niej, zważywszy na bogactwo i niepowtarzalność ludzkiej psychiki, odnaleźć można szerokie spektrum ludzkich imaginacji. Poszukując własnego „ja”, mitu swojego bytu, człowiek skazany jest na permanentną walkę wewnętrzną, w której daje upust wszelkim dotychczasowym sprzeciwom, poprzez relatywizację wcześniej przyjętych zasad.
We współczesnej kulturze, problematyka egzystencjalna jest szeroko pojmowana. Stanowi m.in. formę ekspresji artystycznej, dla wyrażenia własnych odczuć i pokazania światu idei tragizmu, przemijania i samotności istoty ludzkiej, w obliczu współczesnego postępu cywilizacyjnego. Wartościowanie istoty ludzkiej, a także odkrywanie prawdy o niej. Daleko posuwająca się depersonalizacja poczucia własnej tożsamości, zagubienie w labiryntach życia. Niezależnie od płci, każdy człowiek powinien walczyć o zachowanie własnej tożsamości. Unikając popadania w skrajne schematy, które wyznaczają sens ludzkiego bytu.
Czujemy się zniewoleni poprzez panujące kanony, zasady, wzorce, zachowania. Poszukujemy własnego MITU – indywidualnego schematu, który doprowadzi do samorealizacji i spełnienia. Dążymy do wyznaczonego przez siebie celu i zmagamy się z wieloma przeciwnościami. Życie ludzkie stanowi pasmo ciągłych wyborów, zwykle bardzo indywidualnych, poprzez które kreujemy własne „ja”. Zdaniem Sorena Kierkegaarda, człowiek, poddając się wyborom „albo-albo” : „albo może uczynić wszystko, by zapomnieć o swoim istnieniu, przez co staje się śmieszny, jako że istniejący istnieje, czy tego chce, czy nie. To komiczna sprzeczność – chce zostać kimś, kim się nie jest (np. chce zostać ptakiem) – nie jest bardziej komiczna niż ta, że nie chce się być tym, kim jest (np. nie chce być istniejącym człowiekiem) (…). Albo istniejący może całą swoją uwagę skupić na tym , że istnieje”
Tak, więc człowiek ma szeroki wachlarz możliwości, ma w ręku swój los i tylko od siły jego woli zależy spełnienie. Znajdując się w sytuacjach granicznych (jak twierdził Karl Jaspers), czyli tych, w których jednostka ludzka sama musi decydować o sobie, człowiek zostaje zmuszony do podejmowania słusznych wyborów, bez jakichkolwiek podstaw do weryfikacji decyzji.
Pomocą w osiągnięciu spełnienia są mity, ale o tym w kolejnym wpisie.
E. Fromm, Ucieczka od wolności, Warszawa 1998
Soren Kierkegaard – duński filozof (1813- 1855)
